گروه نرم افزاری آسمان

شماره 31 - فروردین و اردیبهشت 1381








( درآمدي بر شناخت توقیعات ( 3
شماره ،» توقیع « موضوع توقیعات محمد مهدي رکنی اشاره : در قسمت هاي پیشین این سلسله مقالات با معناي لغوي و اصطلاحی
توقیعات، راه هاي تشخیص درستی توقیعات آشنا شدیم و دانستیم که در توقیعات موضوعات مختلفی مطرح شده اند. گاه امام عصر
(ع) براي اینکه مردم اطمینان قلبی به آن حضرت پیدا کنند امور پنهانی و رازهاي نهانی را در توقیعات مطرح می کردند و از آنچه
در دل مردمان می گذشت خبر می دادند و گاه ... دنباله موضوعات توقیعات را در این شماره پی می گیریم. 2. مسایل مربوط به
غیبت امام پیش از این یادآور شدیم که از مسایل مهم جامعه اسلامی و مجامع دینی به خصوص شیعیان در آن روزگار، مسئله غیبت
فرزند امام حسن عسکري (ع) بود. از یک طرف بر طبق روایات فراوانی که از ائمه معصومین رسیده بود، شیعه انتظار چنین پیشامدي
را داشت و تصریح امام یازدهم بر تولد فرزندش و نشان دادن او در فواصل زمانی مختلف به اصحاب خاص، پیش گویی هاي ائمه
قبلی را براي شیعه ثابت و محقق می کرد امّا از طرف دیگر دشمنی بسیار شدید با مصلح موعود و تفحص براي پیدا کردن و قتلش
امکان آشکار شدنش را از بین برده بود و شبهاتی که جعفر برادر امام حسن عسکري (ع) ایجاد کرده بود و مردم را به خود دعوت
می کرد نیز مزید بر علت بود. این همه اشکالاتی را به اذهان القا می کرد، که بر حسب وظیفه ارشادي و هدایتی که امام دارد باید
پاسخگوي آنها و بر طرف کننده شبهات باشد. به این جهت می بینیم تعدادي از توقیعات مستقیماً در اطراف مسایل طرح شده راجع
است، مانند نهی از بردن نام امام غایب و عدم تعیین وقت ظهور و سبب غیبت و اموري از این گونه. 1. شیخ طوسی ضمن » غیبت « به
خبري مسند این توقیع را نقل می کند: براي محمد بن عثمان عمري ابتدائاً و بدون سؤال قبلی این توقیع رسید: کسانی را که از نام
[من ]می پرسند با خبر گردان: یا سکوت و رفتن به بهشت، یا سخن گفتن و دوزخی شدن؛ زیرا آنان اگر بر نام واقف شوند آن را
2. محمد بن همّام از محمد بن عثمان - دومین فاش می کنند و اگر بر مکانم مطلع گردند دیگران را به آنجا راهنمایی می نمایند. 1
نایب خاص امام غایب - نقل می کند که توقیعی به خطی که می شناختم برایم رسید، بدین مضمون: هر کس در جمعی از مردم نام
مرا ببرد [که موجب معرفی و گرفتاري ام شود] لعنت خدا بر او باد. همین راوي گوید: از زمان فرج پرسیدم، جواب رسید: کسانی
که وقت [ظهور مرا ]تعیین می کنند دروغ می گویند [که آن را جز خدا کسی نمی داند]. 2 توضیح چنانکه از نخستین توقیع مذکور
برمی آید، این منع علتی جز رعایت تقیه و حفظ جان امام در آن محیط ظلم و تهدید و خفقان ندارد، با وجود این معمولًا محدثان
3. اسحاق بن یعقوب از محمد بن عثمان خواهش می کند نامه اي که در تصریح به نام خاص حضرت را دور از احتیاط می دانند. 3
آن مشکلات عقیدتی خود را نوشته به حضور امام بفرستد. خواهش او انجام می گیرد و توقیع به خط مولاي ما صاحب الزمان (ع)
اي ایمان آوردگان! از « می رسد، که از جمله این مطالب در اواخر آن آمده است: 4 امّا علت غیبت، خداي عزوجل می گوید
هیچ یک از پدرانم نبود مگر اینکه بر گردنش بیعت یکی از .» چیزهایی که اگر برایتان آشکار شود بدتان می آید سؤال نکنید
صفحه 6 از 39
طاغوت هاي زمانش بود، ولی من هنگامی که قیام می کنم هیچ بیعتی از طاغوتها بر عهده ام نیست [یعنی آزادانه می توانم به قیام
جهانی ام اقدام کنم و پیمانی که وفاي به آن لازم باشد بر عهده ام نیست]. امّا کیفیت بهره بردن از من در زمان غیبتم مانند نفع بردن
از خورشید است هنگامی که ابر آن را از دیده نهان کند. سپس حضرت شیعیان را اندرز داده می فرماید: درف سؤالاتی را که
برایتان مفید نیست ببندید و براي دانستن آنچه از شما نخواسته اند خود را به رنج نیفکنید، بلکه براي تعجیل فرج بسیار دعا کنید که
3. جواب مسایل اعتقادي توقیعاتی که از ناحیه مقدس امام غایب (ع) صادر شده، شماري از در آن گشایش کار شما نیز هست . 5
آنها در پاسخ پرسش هایی است که راجع به مسایل عقیدتی و ایمانی است . این سؤالات غالباً در موضوع امامت و غیبت امام می
باشد که در آن زمان مسئله روز و مایه اختلاف فرقه هاي مسلمین بوده است و برخی تا امروز هم مورد بحث و گفتگوست. اینک
ترجمه چند توقیع نقل می شود: 1- شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی از ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه نقل می کند که گفت:
گروهی از شیعه در این موضوع اختلاف کردند که خداي - عزوجل - آفریدن و روزي دادن را به ائمه (ص) تفویض کرده. عده
اي گفتند: این محال است و چنین نسبتی به خداي تعالی جایز نیست؛ زیرا جز خدا بر خلق اجسام قادر نیست. دسته اي دیگر گفتند:
[چنین نیست ] بلکه خداي تعالی ائمه را بر این کار توانا کرده است و [آفرینش را ]به آنان واگذار کرده، از این رو می آفرینند و
روزي می دهند. در این مسئله به شدت با یکدیگر نزاع می کردند. یکی از آنان گفت: شما را چه شده؟ چرا به ابو جعفرمحمدبن
عثمان عمري مراجعه نمی کنید که از او بپرسید، تا در ابن باب حق مطلب را برایتان روشن کند، که راستی [اکنون ]او راه به سوي
صاحب الامر است. آن گروه به [حل مسئله توسط ]ابو جعفر راضی شدند و به پیشنهادش جواب قبول دادند، پس مسئله را نوشتند و
به سویش فرستادند. از طرف حضرت برایشان توقیعی آمد که رونوشت آن این است: به درستی خداي تعالی است که اجسام را
هیچ » لَیسَ کَمفثلفه شی ءٌ و هفوَ السَّمیعف العَلیم « آفرید و روزي ها را تقسیم کرد، که او جسم نیست و در جسم هم حلول نکرده
چیز مانند او نیست و اوست شنوا و دانا. امّا ائمه (ع) از خداي تعالی سؤال می کنند، پس او می آفریند و می خواهند، پس او روزي
می دهد، براي اجابت کردن درخواستشان و بزرگداشت حقشان . 6 چنانکه ملاحظه می شود پاسخ امام به نزاع کنندگان بسیار
سنجیده و عمیق است؛ زیرا در حالی که تضادي با اصل توحید اسلامی ندارد و شریکی براي آفریدگار پیش نمی آورد، مقام رفیع و
حق والاي ائمه را در بارگاه الهی و استجابت دعایشان را می رساند. 2. شیخ طوسی می نویسد: گروهی به من خبر دادند از ابو
محمد تلَّعفکبري به استادش از شیخ موثقی در مدینۀ السلام [بغداد ]که گفت: ابن ابی غانم قزوینی با جماعتی از شیعیان در باره
جانشین امام حسن عسکري (ع) مشاجره کرد. ابن ابی غانم می گفت حضرت عسکري درگذشت و جانشینی ندارد. شیعیان در این
باب نامه اي نوشتند و به ناحیه [ سوي صاحب الزمان ]فرستادند و حضرت را از موضوع مشاجره با خبر کردند. جواب نوشته شان به
خط آن حضرت - که بر او و پدرانش سلام باد - رسید. 7 بسم الله الرحمن الرحیم، خدا ما و شما را از گمراهی و فتنه ها بر کنار
دارد و به ما و شما روح یقین ببخشد و ما و شما را از بدي و عذاب قیامت پناه دهد. همانا از تردید گروهی از شما در دین با خبر
شدم، و از شک و سرگردانی که در والیان امورشان دارند به من پیغام رسید. این اطلاع ما را - به خاطر دلسوزي نسبت به آنان نه
خودمان - غمناك و اندوهگین کرد؛ زیرا که خدا با ماست و ما هیچ نیاز به غیر او نداریم و حق با ماست پس کسی که از ما کناره
گیري کند، هیچ ما را به وحشت نمی افکند. ما پرورش یافته پروردگارمان هستیم و خلق پرورده هدایت مایند. اي شمایان! شما را
چه شده که در بیابان تردید رفت و آمد می کنید و در حال سرگردانی واژگونه می روید. آیا نشنیدید که خداي عزوجل می گوید:
آیا آنچه در آثار 8 راجع به ائمه » اي کسانی که ایمان آورده اید خدا را اطاعت کنید و هم رسول و اولوالامر را فرمانبرداري نمایید «
گذشته و موجود آنان آمده نمی دانید که از آنچه هست و آنچه حادث می شود خبر داده. آیا ندیدید خداوند چگونه براي شما
پناهگاه هایی قرار داد که به آنها پناه ببرید [و از خطرات مصون مانید]، و نشانی هایی که به وسیله آنها راه راست را بیابید؟ از زمان
حضرت آدم تا وقتی که امام در گذشته - حسن عسکري (ع) - ظاهر شد، هر گاه پرچمی غایب می شد پرچمی دیگر ظاهر می
صفحه 7 از 39
گشت [امامی دیگر می آمد ]، و چون ستاره اي افول می کرد ستاره اي دیگر طلوع می کرد. چون خدا او [ حضرت عسکري (ع)
]را به سوي خود برد، پنداشتید که خدا دیگر دینش را باطل کرد، و سببی که میان او و خلقش هست گسست. نه! چنین نبوده و نمی
باشد تا قیامت بر پا شود و امر خداي سبحان ظاهر گردد، در حالی که آنان کراهت دارند. همانا امام گذشته - حضرت حسن
عسکري (ع) کاملًا مطابق روش پدرانش (ع) زیست و سعادتمندانه درگذشت، و وصیتش در باره ماست و علم او نزد ماست و ما
فرزند و جانشین وي هستیم .[در ادعاي ] مقام او جز ستمگر گناهکار کسی با ما نزاع نمی کند، و غیر ما هر کسی ادعاي آن را کند
منکر کافري است و اگر نبود این که، امر خداي تعالی مغلوب [خواست کسی ]نشود، و سرّش ظاهر و علنی نگردد، حق ما برایتان
چنان آشکار می شد که خردهایتان از آن روشن شود و شک هایتان نابود گردد ولی هرآنچه خدا خواسته می شود، و براي مدت
هر چیز نوشته و وقت خاصی است. پس از خدا بترسید و تسلیم ما شوید، و امر را به ما برگردانید.. 9 این توقیع - بخصوص که به
خط حضرت تحریر شده - از چند جهت قابل توجه و تامل است؛ زیرا در عین اینکه نشان از لطف و محبت خاص امام نسبت به
پیروانش دارد، استغناي حجت خدا را از همه کائنات و توجه صرفش را به آفریدگار آشکارا می رساند. پس از استشهاد به آیه
قرآن مجید که اطاعت اولوالامر را در ردیف اطاعت رسول قرار داده، سنت جاري الهی را در باره وجود پیشواي عالم معصوم در هر
زمان ذکر می فرماید و همچنین کسانی را که به دروغ ادعاي مقام معنوي امامت و حجت خدا بودن را می نمایند ظالم و کافر می
شمارد، که واقعاً بزرگترین ظلم و حقیقت پوشی ادعاي مقامی است که گوینده شایستگی آن را نداشته باشد و مایه گمراه کردن
مردم شود. ادامه دارد ماهنامه موعود شماره 30 پی نوشت ها: 1. کتاب الغیبۀ، ص 222 ، کمال الدین، ص 482 ، توقیع در لعن کسانی
4. سوره . 3. رك: الکافی، ج 1، کتاب الحجۀ، ص 332 . که در جمعی از مردم نام حضرت را ببرند. 2. کمال الدین، ص 483 ، ح 3
.8 » فَوَردَ جوابف کفتابفهم بخطه علیه و علی آبائه السلام « .7 . 6. کتاب الغیبۀ، ص 178 . 5. کمال الدین، ص 485 . مائده، آیه 102
172 - 9. کتاب الغیبۀ، ص 173 . سوره نساء، قسمتی از آیه 59
در تعزیت حضرت ثار اللهی
سید علی کاشفی خوانساري نام کتاب: هنر مرثیه خوانی نویسنده: مهدي امین فروغی ناشر: کتاب نیستان چاپ اوّل: 1379 شمارگان:
5500 نسخه تعداد صفحات: 200 صفحه قیمت: 1400 تومان کتاب هنر مرثیه خوانی به هنر و سنتی مذهبی می?پردازد که از فرط
تداول و فراوانی، فراموش شده و کمتر از منظر تحقیقی و علمی به آن پرداخته شده است. نویسنده در این کتاب می?کوشد ضمن
ارایه اطلاعات تاریخی، به برخی آموزش?هاي گوناگون و ضروري که در هنر مرثیه خوانی مدخلیت دارد اشاره کند. وي پس از
مقدمه?اي تاریخی درباره پیشینه مرثیه?خوانی، در گفتار اوّل فصل یک، نگاهی گذرا به تاریخ موسیقی ایران دارد و در گفتار بعد
به آشنایی مقدماتی با ردیف موسیقی ایران پرداخته است. فصل دوم به نشانه?ها و قواعد خط موسیقی اختصاص دارد. فصل سوم
گزیده?اي از نوحه?هاي قدیمی به همراه نت موسیقیایی آن است. اصول صحیح تنفس و تقویت اندام?هاي گفتار و شیوه تلفظ
صحیح حروف گفتارهاي بعدي فصل سوم است. پایان بخش کتاب تمرین?هایی براي مرثیه خوانان است. مرثیه خوانی از آداب و
سنن نهادینه در فرهنگ بومی - مذهبی ایرانیان و فراتر از آن، سنتی تاریخی در وجدان عمومی شبه قاره، آسیاي میانه، قفقاز و
خاورمیانه است. این آداب که ریشه در باورهاي مذهبی دارد و غایت آن غایتی مذهبی است، پیوند عمیقی با هنرهایی چون
موسیقی، خطابه، ادبیات، تبلیغ و حتی نمایش دارد. آداب تعزیت مذهبی در جاي جاي گسترده بوم ایران با تنوع فراوان رواج داشته
و هر خرده فرهنگ و هر بوم زاد به شکلی در این باور ملی و عمومی مشارکت و همدلی خویش را به نمایش می?گذاشته است.
متأسفانه امروز از سویی به دلیل رواج رسانه?هاي جمعی و نقش یکسان ساز آن در عرصه فرهنگ و از سوي دیگر به دلیل
حکومتی شدن برخی شعائر مذهبی شاهد زوال بسیاري از سنت?هاي تعزیه?داري و رنگ باختن تنوع آداب و مراسم هستیم. امروز
صفحه 8 از 39
دیگر از مکاتب متنوع روضه خوانی کمتر می?توان سراغ گرفت و رسانه?ها عمدتاً به نوع خاصی از روضه?خوانی و مرثیه گویی -
که ظاهراً پیوند خورده با خاطرات گرانقدر دفاع مقدس و بسیج است - تبلیغ و ترویج می?شود و سایر شیوه?ها به مرور از رونق
می?افتند. این موضوع خاص تهران نیست. در شهرستان?ها و حتی در مناطق غیر فارسی زبان هم روضه خوانانی اقبال دارند که
شبیه فلان مرثیه خوان تهران نشین و مورد عنایت رسانه?ها بخوانند. و اینجاست که برخلاف تصور اولیه که پژوهش در حوزه مرثیه
خوانی را به دلیل رونق و فراوانی بی?دلیل می?داند، ثبت و ضبط تنوع سبک?ها چه از نظر تاریخی و چه از منظر دین، هنر، مردم
شناسی و... ضرورت تام می?یابد. اهمیّت و ارزش کتاب مورد بحث از این منظر آشکار می?شود. مقدمه کتاب که گزارشی از
پیشینه سنت مرثیه خوانی در سالیان گذشته است و به برخی از روضه خوانان مشهور گذشته و سنن و آداب از یاد رفته می?پردازد،
ارزشی مضاعف و افزون از ذي المقدمه دارد. در این فصل تاریخ اقامه عزاداري سید الشهدا در ایران از زمان آل بویه تاکنون - به
روشی علمی و مستند و به دور از اغراق و تعصب ورزي و با اتکا به جستجوهاي تحسین برانگیز مؤلف در کتب تاریخی مختلف،
اسناد، سفرنامه?ها و خاطرات و... شرح شده است. این اطلاعات از زمان حکومت قاجار با تفصیل بیشتر نقل شده و نام بسیاري از
مرثیه خوانان، تکیه?ها، شیوه?ها، اشعار و شاعران، آداب و... ذکر گردیده است. گرچه حجم این مقدمه در مجموعه بسیار اندك
است ( 24 صفحه) ولی به دلیل تازگی و اهمیّت مطالب آن سبب ارزش بخشیدن به کل کتاب شده است. همچنین است فصل سوم
کتاب که در حقیقت متن اشعار نوحه?خوانی?هاي دوره قاجار براي سینه?زنی است که با کوشش و جست?وجوي مؤلف توسط
ریش سپیدان و گیس سپیدان و همچنین پیر غلامان و نوحه خوان?هاي قدیمی براي نخستین بار ثبت شده و توسط مؤلف آواي آن
به خط موسیقی پیاده شده و ثبت گردیده است. فصل 3 شامل اطلاعاتی ناب و ارزشمند درباره نوع نگاه پیشینیان به واقعه عاشورا و
ادب جاري در کلام و منش ایشان نسبت به معصومین(ع) و همچنین تلقی عرفانی و حماسی آنان از این واقعه عظیم است. برخلاف
برخی روضه خوان?هاي کم مایه امروز که با هر گونه توهین و تحقیر به آل الله، علیهم صلوات الله اجمعین و ارواحنا لهم فدا، قصد
بازار گرمی و ریختن اشک مستمعین را دارند. اشعار گرد آمده در فصل 3 از تنوع وزن و تنوع دستگاه?هاي موسیقی برخوردارند و
در این فصل می?توان نوحه?هایی در ابوعطا، افشاري، دشتی، چهارگاه، گوشه عراق و... یافت. هر چند که آن گونه که پیشینیان
گفته?اند تنوع نوحه?ها و روضه?ها بیشتر از این بوده و تقریباً می?شود گفت تمام گوشه?ها و نغماتی که امروزه به ما رسیده و در
طول تاریخ اسلامی محفوظ مانده به نوعی در سنت?هاي موسیقی مذهبی کاربرد داشته است. جا دارد مؤلف محترم طی پژوهش
جامعی به تکمیل اطلاعات خود که در مقدمه و فصل 3 آمده بپردازد و چه بهتر که مراکز پژوهشی مذهبی - هنري و تاریخی و یا
مردم?شناسی با حمایت از این پژوهش، امکان ثبت هر چه دقیق?تر آواها و نواهاي مذهبی ایرانی را که به سرعت برق و باد به دلیل
گزند زمانه رو به فراموشی?اند فراهم آورند. فصل تاریخ موسیقی ایران و معرفی ردیف موسیقی ایرانی در عین ایجاز و صحت
مبحث تازه?اي ندارد و در کتاب?هاي دیگر به شکل جامع?تر به آن پرداخته شده است. هر چند که اگر مخاطبان این کتاب را
علاقه?مندان به فراگیري مرثیه خوانی فرض کنیم که آن?ها را از مراجعه به دیگر کتب بی?نیاز می?سازد. همین نکات درباره
فصل 2 (تئوري موسیقی) نیز صادق است. مسائل پایه تئوري موسیقی و سلفژ به شکلی مختصر درس داده شده است. هر چند که
کسی که با قواعد نظري و عملی موسیقی آشنایی ندارد با صرف مطالعه این فصل قادر به کشف وزن و ملودي قطعات مکتوب
موسیقی (مثل قطعات ارایه شده در فصل 3) نخواهد بود. از طرف دیگر توصیه به علاقه?مندان مرثیه خوانی به فراگیري موسیقی
نظري و نفت خوانی کمی آرمانگرایانه به نظر می?رسد؛ چرا که بسیاري از خوانندگان موسیقی سنتی نیز به شکل سماعی
ردیف?ها را آموخته?اند و اگر نوحه خوانان و روضه?خوانان به شکل شنیداري (مثلًا بر اساس ردیف?هاي موسیقی موجود استاد
کریمی یا استاد دوامی) با موسیقی سنتی آشنا شوند و از این تکراري خوانی، غلط خوانی و خارج خوانی رها شویم بسیار مطلوب
است. بخش?هاي آخر کتاب که به دستگاه صوتی انسان، اصول تنفس و روش?هاي تربیت و تقویت صدا و فنّ بیان می?پردازد نیز
صفحه 9 از 39
به نوبه خود خواندنی است. گرچه کم و بیش این نکات را در کتاب?هاي مربوط به بازیگري می?شود یافت، اما کار مؤلف تنها
یک گردآوري یا ترجمه محض نبوده و بسیاري از مثال?ها به شیوه?اي عملی، تجربی و متناسب با فرهنگ و شرایط ایران بیان شده
است. نقاط ضعف یا کاستی?هاي کوچکی هم در کتاب به چشم می?خورد. مثلًا اینکه گفته شده پیش از رواج نفت موسیقی
غربی، املاي موسیقی در ایران رایج نبوده، صحیح نیست و به خط و شیوه دیگر از زمان فارابی این بحث وجود داشته هر چند که
رواج و عمومیت چندانی نداشته است. نکته دیگر اینکه بیش?تر جستجوها و اطلاعات منقول مؤلف مربوط به سنت مرثیه خوانی در
تهران است و جا داشت از سنت?هاي موسیقی مذهبی در دیگر مناطق و شهرها هم سخن به میان می?آمد. عمده توجه کتاب به دو
عنصر اصلی شعر و آواز است، حال آن?که مباحثی مثل همخوانی، سازهاي موسیقی مذهبی، پرده، حرکت و نمایش، خطابت و علم
بلاغت و... هم می?توانست مورد نظر باشد. دیگر آن?که مؤلف در پیشینه روضه خوانی از وسعت دید محدودي بهره جسته است.
نمی?توان این سنت را بدون توجه به پیشینه و دیگر اشکال آن همچون تعزیه، نقالی، پرده خوانی، حمله خوانی و... مورد بررسی
علمی و دقیق قرار داد. به طور کلی اطلاعات کتاب آنجا که به اطلاعات دست اوّل و برگرفته از جست?وجوهاي شفاهی و معاصر
برمی?گردد ناب?تر است تا اشارات آن به منابع مکتوب؛ چرا که فی المثل در تاریخ ادبیات ایران کتاب?هاي فراوانی را درباره
قیام امام حسین(ع) یافت که برخی به عنوان روضه، مقتل و مرثیه به کار می?رفته?است. از فتوح ابن اعثم (قرن 4) گرفته تا
کتاب?هاي جدیدتر مثل شهادت نامه ابن همام شیرازي (قرن ده، هم عصر روضۀ الشهداء کاشفی) و آتشکده (قرن 11 ). در قرن
دوازده و سیزده با فراوانی چشمگیر مقاتل، روضه?ها، اشعار حماسی، مدح و مصیبت نامه?هاي حسینی رو به روییم. انوار حسینی،
احزان الصدورف فایز، عین البکاء، جنگنامه خامس آل عبا، محرق القلوبف نراقی، سرّ الشهادتین، صحیفیه ذهبیه در قرن 12 و اسرار
الابتلاء، الحروب الحسینیه، روضۀ الحسینیه، معدن الصلحا در بیان سید الشهدا، سعادة الکونین فی بیان فضائل الحسنین، مهیج
الاحزان، بلا و ابتلاء، وسیلۀ النجات، روضۀ الحسینیه، ماتمکده، داستان غم (از دیدگاه اهل سنت) بحر غم، طوفان البکاء، مخزن
البکاء، ریاض الاحزان، بیت الاحزان (از دیدگاه شیخیان)، حمله حسینی، لولوة البحرین فی مناقب الحسین، حقایق المضیئه، عمان
البکاء، فیض الدموع، تحفۀ الذاکرین، بحر الحزن، کنز المحن، انوار الشهادة، خصائص الحسینیه، حجۀ السعاده فی حجۀ الشهادة
(نوشته اعتماد السلطنۀ)، نجات العاصین، وقایع کربلا، شجاعت حسینی، غمنامه حضرت امام حسین، کربلاي معلا و... در قرن
سیزدهم کتاب?هایی است که می?توان در تاریخ ادبیات فارسی درباره عاشوراي حسینی یافت. در میان اولین کتاب?هاي چاپی به
زبان فارسی در ایران نیز چنین کتاب?هایی فراوان?اند. بنابر مشهور اولین کتاب چاپ شده در تهران محرق القلوب است. در بخش
ضمیمه کتاب گنجینه اثر نوشته میرزا عبدالوهاب معتمد الدوله طبع شده به سال 1282 قمري که عمده کتاب?هاي چاپ تهران تا آن
تاریخ را فهرست کرده از میان 338 کتاب فهرست شده، 21 عنوان کتاب مصیبت (همچون مرثیه مقبل و مرثیه جوهري) به چشم
می?خورد. تاریخ منظومه?هاي حماسی درباره عاشورا نیز مفصل است. این منظومه?ها به صورت حمله خوانی (نقالی) در
تکیه?ها، خانقاه?ها، منابر و حسینیه?ها اجرا می?شده و قدیمی?ترین نمونه شناخته شده آن همان?طور که پیشتر گفته شد
شهادتنامه ابن همام شیرازي است که سال 903 قمري سروده شده و 1200 بیت دارد. مشهد الشهدا را حسین ندایی یزدي در قرن
دهم در ده باب در قالب مثنوي سرود و حمله حسینی سروده محسن تقوي سندي است که ده هزار بیت را شامل می?شود و از
منظومه?هاي قرن 12 است. داستان حضرت قاسم و حضرت بی بی شهرزاد به طور کامل در منظومه حمله حیدري راجی کرمانی
نقل شده است. باغ فردوس را ملا احمد الهامی کرمانشاهی و روضۀ الاسرار را محمدعلی سروش اصفهانی در قرن سیزدهم سرودند
که دومی حدود 1600 بیت در قالب مثنوي است. داستان علی اکبر و قاسم را محمّد بن ابی طالب به سال 1298 قمري سرود. سراج
الصدور را فقیر قهدریجانی در سال 1330 قمري سرود و صحیفه قاصریه را قاصر کرمانی در پنج مقتل و چهار هزار بیت در همان
قرن. غمکده را شخصی به نام وفا و غمناك را عبدالحسین فومنی در عهد قاجار سروده?اند. شهنشاه نامه حسینی از خاموش یزدي
صفحه 10 از 39
شامل هشت دفتر از منظومه?هاي حسینی مربوط به عصر پهلوي اوّل است و سرایش اشعار حسینی و عاشورایی همچنان با قوت ادامه
در ایام نمایشگاه بین المللی کتاب سال 79 ، خانم محترمی در یکی از غرفه?ها کتاب خویش را به () P} دارد و فی المثل سالیانه
عنوان اولین منظومه وقایع عاشورا در طول تاریخ معرفی می?کرد و این نشان می?دهد که تا چه حد نسل امروز از پیشینه ادب دینی
شب?هاي شعر عاشورا در تهران و شیراز و... برپا می?شود. البته وقتی بحث از ادب عاشورایی پیش {P . خویش بی?خبر است
می?آید نمی?توان از مختارنامه?هاي فراوان و مکرر تاریخ ادبیات کشورمان چشم پوشی کرد. غرض از این توضیحات طولانی و
ملال آور این بود که بحث تاریخ ادب عاشورایی بسیار مفصل?تر از آن است که در بدو امر تصور می?رود. به هر حال همچنان
که عرض شد کتاب حاضر کتابی ارزشمند و مغتنم درباره این هنر و آداب مذهبی است. کتاب?هایی که پیشتر به این مقوله
پرداخته?اند بسیار اندکند. تأملی در باب مداحی رنجبر گل محمدي (انتشارات کیهان، 1375 ) بیشتر به شعر پرداخته و کتاب?هایی
چون باور مداران، مدعیت پردازان و تذکره?عشاق که همگی از سوي حوزه هنري منتشر شده?اند، مصاحبه?هایی با مداحان و
که رسمی?ترین مرکز آموزشی و پژوهشی در این حوزه است کتابی » دفتر ادبیات آیینی « روضه خوانان معاصرند. در جزوه?هاي
مشابه کتاب فوق نمی?توان یافت. جزوه?هاي نماد خادمان ولایی نوشته غلامحسین رفیعا به اخلاق مرثیه خوانی پرداخته و ادبیات
آیینی نوشته علی معلم هم به تاریخ ادبیات و اشعار. جزوه?هاي آداب و هنر مداحی نوشته غلامحسین سازگار هم بحث و
روش?شناسی روضه?هاي مختلف است و در مجموع کمتر جزوه و کتابی درباره موسیقی مرثیه خوانی سراغ داریم. در کنار
محاسن مذکور کتاب از برخی اشکالات فنی آسیب جزیی خورده است. بی?دقتی?هایی جزیی در تنظیم فهرست و نسخه پردازي و
صفحه آرایی به چشم می?خورد و بارها پانوشت?هاي صفحات مختلف ناتمام رها شده?اند و از ادامه آن اثري یافت نمی?شود. به
هر صورت کتاب فوق نوید بخش شکل?گیري جریانی جوان، پویا، علمی نگر، و نگران سنت و تاریخ در حوزه سنن و آداب
تعظیم شعائر مذهبی و عزاداري سید الشهدا، علیه آلاف تحیۀ و الثنا، است. ان شاء اللَّه الرحمان. منابع 1. حماسه سرایی دینی، احمد
گلچین معانی، نشریه آستان قدس رضوي. 2. تاریخ ادبیات فارسی بر مبناي تألیف استوري، ترجمه برگل، ترجمه به فارسی گروه
نگاهی به دو « مترجمان. 3. فهرست کتب دینی کتابخانه سلطنتی. 4. فهرستواره کتابهاي فارسی، جلد سوم، احمد منزوي. 5. مقاله
.( 118 (دي و بهمن 79 - سید فرید قاسمی، جهان کتاب، شماره 115 » فهرست
فجر مقدس- 2
شگفتیهاي پیش از ظهور مجتبی السادة ترجمه: محمود مطهري نیا اشاره: در قسمت اول مقاله گفته شد، همانطور که عصر غیبت به
دو بخش صغري و کبري تقسیم شد عصر ظهور هم به دو قسمت اصغر و اکبر تقسیم میشود. همچنین گفته شد لازم است هر کسی
با نشانههاي ظهور چنان آشنا شود که در دام مدعیان دروغین مهدویت نیفتد. در این شماره، بخش دوم از مقدماتی را که لازم است
پیش از پرداختن به حوادث شش ماهه دوم آخرین سال غیبت مد نظر قرار گیرند با بررسی میکنیم: همه انسانها و کشورها خصوصاً
امت اسلامی پیش از ظهور حضرت بقیۀ الله (ع به شرایط سخت و سیاهی که ناشی از ظلم و جور و انحراف آن زمان است مبتلا
همانا مهدي (ع زمین را » : خواهند شد .این نکته را میتوان از این حدیث متواتر حضرت رسول اکرم (ص برداشت کرد که فرمودند
با رجوع به احادیث و روایات معصومین (ع اخبار و نکاتی .« همانطور که از ظلم و جور پر شده باشد مملو از قسط و عدل میگرداند
را میبینیم که سختی و فساد موجود در آن زمان را به تصویر میکشند. مضاف بر اینکه بعضی از آنها به برخی حوادث خاص و
معین هم اشاره میکنند. براي واضحتر شدن موضوع میتوان این احادیث را چنین طبقه بندي کرد: 1. روایاتی که به پر شدن زمین
از ظلم و جور خبر میدهند: مضمون این بخش متواتراً در روایات آمده و در احادیث به مساله پر شدن زمین از ظلم و جور پیش از
ظهور حضرت ولی عصر (ع تصریح شده است . 2. روایاتی که به پدید آمدن فتنهها و شدت یافتن و زیاد شدن جریانهاي ترسناك
صفحه 11 از 39
میپردازند. حدیثی از امام صادق (ع نقل شده که مفصلًا به فتنههاي گمراه کننده و خوفناك آن زمان میپردازند و حدیث ذیل را
میتوان از این دسته شمرد: امام جواد (ع فرمودند: قائم (ع قیام نخواهد کرد مگر به دنبال خوف و هراس جدّي زلزلهها، فتنهها، بلایا
و طاعونی که (مردم بدان مبتلا شده باشند و شمشیر بران (جنگ نمایان میان اعراب و اختلاف زیاد مردم و تفرقه مذهبی آنها و
تعدد ادیان و مذاهب و تغییر و تحوّل آنها و... قابل ذکر است که فتنه معانی مختلفی دارد که به طور خلاصه از این قرار است الف
مورد امتحان و آزمایش قرار گرفتن ؛ ب کفر، گمراهی و گناه ؛ ج به وجود آمدن اختلاف نظر در دیدگاههاي مردم د) کشتار و
جنگهایی که میان مردم واقع میشود . 3 احادیثی که اظهار ناشکیبایی (جزع ناشی از سختی روزگار و گرفتاري شدید مردم را در
مؤمنان در عصر غیبت از گرفتاري شدید، بلاي طولانی و کم طاقتی و هراس رنج میبرند و به همین خاطر » : آن زمان بیان میکنند
واضح است که جزع و به تبع آن آرزوي مرگ «.. وقتی شخصی از کنار قبر برادرش میگذرد میگوید: کاش من به جاي او بودم
نتیجه فشار سختیها و مصیبتهایی است که شخص در جامعه گمراه و منحرف با آن مواجه میباشد. 4. اخباري که به وجود حیرت
(سردرگمی و تزلزل در افکار و اعتقادات میپردازند: از این جمله حدیثی است که از امیر المومنین علی (ع نقل شده که در میان
غیبت و حیرتی پیش خواهد آمد که دستهاي طی آن گمراه میشوند و دستهاي » : صحبتهایشان راجع به حضرت مهدي (ع فرمودند
دیگر هدایت مییابند که این حیرت ممکن است از جنبههاي مختلفی پیش آمده باشد: سرگردانی در عقاید دینی نتیجه جریانات
باطلی است که با جهالت و کنار گذاشتن تفکّر در میان امت روبرو میگردد. بدین معنا که طولانی بودن مدت غیبت حضرت باعث
میشود که مردم به شک بیفتند و در مورد مقام ایشان اختلاف پیدا کنند و یا اینکه حیرت در باره وجوب جهاد بدون وجود رهبري
بلند مرتبه و انقلابی پیش آمده باشد. 5. اخباري که دلالت بر جنگها و کشتارها میکنند: احادیث شریف وضعیت سیاسی عصر
ظهور را با خصوصیت عدم ثبات (سیاسی و کثرت جنگها وکشتارها توصیف میکنند: پیش از این امر (قیام حضرت مهدي (ع )
یبوح خواهد بود. از حضرت پرسیدند: یبوح به چه معناست فرمودند: دائمی است و از شدت آن کاسته نمیشود. حتی برخی » کشتار
روایات شدت این جنگها را تا آنجا بیان میکنند که طی آنها دو سوم از جمعیت زمین از بین میروند. حضرت علی (ع فرمودند:
مهدي (ع قیام نمیکند تااینکه یک سوم (از مردم زمین کشته شوند و یک سوم (خود) بمیرند و تنها یک سوم (از جمعیت زمین
باقی بماند. میتوان الفاظ موجود در احادیث را با اصطلاحات و معادلهاي امروزي آنها نظیر انحراف فکري سیاسی اقتصادي و
اجتماعی و اخلاقی و از این دسته جایگزین کرد. شاید بهترین روایتی که به آنها مفصلًا میپردازد این حدیث نبوي (ص است که
ابن عباس میگوید: در حجۀالوداع با رسول مکرم اسلام ص مشغول انجام مناسک حج بودیم که حضرت حلقه در کعبه را گرفته و
رو به ما کردند و فرمودند: آیا میخواهید شما را از نشانهها و حوادث پیش از قیامت خبردار کنم سلمان که از همه به ایشان نزدیکتر
ایستاده بود گفت بلی یا رسولالله ایشان فرمودند: از جمله آنها ضایع و تباه کردن نمازها و تبعیت از شهوتها، متمایل شدن به
هواهاي نفسانی تکریم و بزرگداشت ثروتمندان و مالپرستان و فروختن دین به قیمت دنیاست در این زمان است که قلب مؤمن در
درونش همانسان که نمک در آب حل میشود، ذوب میشود چرا که منکرات کژيها و کاستیها را میبیند و قدرت تغییر دادن
آنها را ندارد. سلمان پرسید: آیا واقعاً چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه جانم در دست اوست چنین خواهد شد و به دنبال آن
حاکمان و امیران ستمگر و وزیران فاسق و کارگزاران و کارشناسان ستمکار پیدا شده و ] مردم [ به خیانتکاران اعتماد میکنند. آیا
واقعاً چنین روزي خواهد آمد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به قبضۀ قدرت اوست آري در آن زمان است که منکرات و انحرافات
معروف و خوب و اعمال پسندیده منکر و ناپسند شمرده میشود. به شخص خائن اعتماد و شخص امین خائن خوانده میشود.
دروغگو را تأیید و راستگو را طرد میکنند. آیا واقعاً چنین روزي خواهد آمد؟ قسم به آنکه جانم در دستانش است آري در آن
زمان است که زنان فرمانروا میشوند و سروري مییابند. با زنان و کنیزکان مشورت میگردد و کودکان بر منبرها مینشینند و هر
چیزي نهایتاً به دروغ ختم میشود، زکات و فیء (که حق عمومی و همگانی است غنیمت و بهره شخصی شمرده میشود. شخص به
صفحه 12 از 39
والدینش ستم میکند و در عین حال به دوستش خدمت و نیکی و آنجاست که ستارة گنهکاري طلوع میکند. آیا چنین چیزي
اتفاق خواهد افتاد؟ سلمان قسم به آنکه جانم در دست اوست آري در چنین شرایطی است که مرد با همسرش در تجارت شریک
میشود، خوي و عادتهاي شخصی و باطل زیاد شده و خوبیها به شدت کم میشود. شخص به خاطر سختگیري به بدهکاران
خود تحقیر میشود. و زمانی است که بازارها به هم نزدیک میشوند و یکی میگوید چیزي نفروختم و دیگري میگوید سودي
نبردم و چیزي جز شکایت کردن از خدا دیده نخواهد شد. آیا واقعاً چنین خواهد شد؟... سلمان آري قسم به آنکه جانم در دست
اوست در آن زمان است که به دنبال این حوادث اقوامی پیدا میشوند که اگر حرفی بزنند کشته میشوند و اگر ساکت بمانند
غارتشان میکنند تا اینکه از اموالشان بهرهمند شوند و به حریمهایشان تجاوز کنند و حرمتشان را شکسته و خونشان را بریزند.
قلبهاي آنها کاملًا با ترس و حقهبازي عجین گشته و آنها را جز در حالت خوف و نگرانی و هراس و وحشت نمییابی آیا واقعاً
چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري در آن زمان است که چیزي از مشرق و چیزي از مغرب میآید و
امت مرا رنگارنگ میکند چه بیچارهاند کسانی که به خاطر آنها ضعیف میشوند و واي بر آنها که خدا چه براي آنها مهیّا کرده و
چگونه مترصد آنهاست نه به کوچکترها رحم میکنند و نه به بزرگترها احترام میگذارند. از خطاکاران و گنهکاران در امان
نیستند، بدنهایشان بدن انسان و قلبهایشان قلب شیطان است آیا واقعاً چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به کسی که جانم به دست
اوست آري در آن زمان مردان تنها به مردان و زنان تنها به زنان ] براي ارضاء شهوات [ میپردازند. همانگونه که اهل خانهاي نسبت
به دختران خانه خود احساس غیرت میکنند (غریبهها) نسبت به پسرکان جوان غیور میگردند (آنها را ناموس خود میشمرند)
مردان به زنان و زنان به مردان شبیه میشوند و زنان بر زینها سوار میگردند که لعنت من بر آنها باد. آیا واقعاً چنین خواهد شد؟
سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري در آن زمان مساجد را همانند کلیساها و کنیسهها تزیین میکنند و قرآنها را
طلاکاري و زینت منارهها بلند میشوند و خطوط زیاد میشوند. قلبهایشان نسبت به هم متنفر و در زبانهایشان اختلاف نمایان
است آیا واقعاً چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري در آن زمان است مردان و پسران امتم براي
زینت از طلا استفاده میکنند و حریر و دیبا و ابریشم میپوشند و با بیگانگان متحد میشوند. آیا چنین چیزي واقع خواهد شد؟
سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري در آن زمان ربا علنی میشود و با اجناس ممتاز، رشوه و معامله میکنند. دین رها
میشود و مقام و منزلت دنیا (در نظر مردم رفیع میگردد. آیا چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري
هر چند به خدا ضرري نمیرسانند ] و به خودشان ظلم میکنند [ لیکن طلاق زیاد میشود و حدود اقامه و اجرا نمیشوند. آیا واقعاً
چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري در آن زمان است که زنان آوازهخوان میشوند و آلات موسیقی
جلوه مییابند و به دنبال آن اشرار امتم پیدا میشوند. آیا واقعاً چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به دست اوست آري
در آن زمان ثروتمندان امتم براي تفریح و سیاحت افراد عادي براي تجارت و کسب درآمد و فقرا براي ریا و خودنمایی به حج و
عمره میروند. جمعیتی پیدا میشوند که تفکّر و تدبر و تفقه آنها براي غیرخدا (و اهداف غیرالهی است زنازادگان زیاد میشوند و
قرآن را با آواز و غنا میخوانند و به خاطر دنیا بر سر هم میریزند و با هم درگیر میشوند. آیا واقعاً چنین خواهد شد؟ سلمان
قسم به آنکه جانم به دست اوست آري در آن زمان به محارم تجاوز میکنند و به دنبال گناهان میروند، اشرار و بدان بر خوبان
مسلط میشوند. دروغ علنی میشود و لجاجت نمایان میگردد. بیچارگیها علنی میشود، با لباسها به هم فخر میفروشند و
مباهات میکنند و ظرفهاي ناشایست را پر میکنند. نرد و شطرنج و آلات موسیقی مورد پسند واقع میشوند. امر به معروف و نهی
از منکر را انکار میکنند، به طوري که مؤمن خوارتر از کنیز میگردد. همدستی میان زاهد(نما)ها و قاریان (بدکردار) نمایان
میشود. اینها همانها هستند که در آسمانها آنها را پلیدان ناپاك میخوانند. آیا واقعاً چنین خواهد شد؟ سلمان قسم به آنکه
جانم به دست اوست آري در آن زمان ثروتمند از وضعیت فقیر هراسان نمیشود به طوري که گدا یک هفته کامل از مردم گدایی
صفحه 13 از 39
میکند امّا کسی را که چیزي در دستش بگذارد نمیبیند. آیا حقیقتاً چنین اتفاقی خواهد افتاد؟ سلمان قسم به آنکه جانم به
روبیضه دیگر چیست کسی که تا به » روبیضه به سخن میآید. پدر و مادرم به فدایت یا رسولالله » دست اوست آري در آن زمان
حال صحبت نمیکرد براي امور عموم مردم به سخن میآید و جز کمی از او فرمان نبرند... قسم به جانم که این همان چیزي است
که دائماً در عصر گمراهی و فسقی که در آن زندگی میکنیم مشاهده میشود و با تمام حواس و وجود از آنها خبر داریم صلوات
خداوند بر تو باد یا رسول الله ما را از آن با خبر کردي و سلام بر تو یا مهدیا که روزي همه اینها را از بین میبري و عدل و داد را
جایگزین آن میگردانی روایاتی که تااینجا ذکر کردیم به فاسد بودن زمانه به طور کلی اشاره میکردند و مشخص نمیکردند که
این حوادث چگونه رخ خواهند داد. با توجه به اینکه میدانیم عصر فتنهها پیش از عصر ظهور است و به وضوح در احادیث و
روایات بیان شده که عصر ظلم پیش از عصر عدالت خواهد بود و به ناچار باید اشاره و بیان کنیم که برخی از این اخبار به همراه
باقی حوادث پیش از برپایی قیامت آمدهاند که به برداشت ما از آنها خدشهاي وارد نمیکند چرا که ظهور حضرت مهدي (ع پیش
از قیامت رخ میدهد و لزومی ندارد که نشانههاي قیامت دقیقاً و بدون هیچ فاصلهاي پیش از آن نمایان گردند. در قسمت بعد
برخی از پیشگوییهایی را که معصومین (ع داشتهاند و تا این زمان محقق شدهاند بررسی میکنیم که مایه دلگرمی و اطمینان قلب ما
باشد که ان شاء الله بقیه آنها که تاکنون محقق نشدهاند، روزي خودنمایی کنند و در پی آن شاهد ظهور مولا ومفتدایمان باشیم . پی
ارهاصات آمده که به معناي کاري فوق العاده است که از پیامبر ] یا امام غائب (ع [ پیش از بعثت ] » نوشتها 1. در متن اصلی کلمه
3. رك موسوعۀ الامام المهدي علیه السلام . 2. رك بشارة الاسلام ص 18 .(1/ و ظهور [ وي ظاهر شود (لغتنامه لاروس ج ص 134
5. تاریخ الغیبۀ الکبري 245 و منتخب . 4. غیبت نعمانی 170 و بحارالانوار، ص 52 ، ج 231 . ج 2 (تاریخ الغیبۀ الکبري ، ص 242
.8 .52/ 7. رك بشارة الاسلام ص 86 ، بحارالانوار، ج ص 228 . 6. غیبۀ النعمانی ص 104 ، تاریخ الغیبۀ الکبري 246 . الاثر، ص 434
10 . بشارة . 9. المهدي (ع ، آیۀالله صدر، 198 ، یوم الخلاص ص 564 .52/ الممهدون للمهدي (ع ، ص 49 ، بحارالانوار. ج 182
الاسلام ص 25 ؛ منتخب الاثر، ص 432 . ماهنامه موعود سال ششم شماره 31
نبرد قرقیسیا
سهیلا صلاحی اصفهانی روایتهاي اسلامی خبر از وقوع جنگها، فتنهها و آشوبهاي گسترده و فراوان در آخرالزمان و در آستانه
ظهور امام مهدي (ع میدهند؛ فتنههایی که پی در پی میرسند و سرزمینهاي بسیاري را در برمی گیرند. رسول گرامی اسلام (ص
از این فتنهها و آشوبها چنین یاد میکنند: تکون فتنۀ بعدها فتنۀ الاولی فی الاخرة کثمرة السوط یتبعها ذباب السیف .. ثمّ یکون بعد
ذلک فتنۀ تستحلّ فیها المحارم کلّها. ثمّ تأتی الخلافۀ خیر أهل الارض و هو قاعد فی بیته فتنهاي به پا میشود و به دنبال آن فتنهاي
دیگر برمیخیزد. فتنه اولی در مقایسه با دومی همانند تازیانه خوردن است در مقایسه با ضربات لبه تیز شمشیر! سپس فتنهاي پدید
میآید که همه محرمات در آن حلال شمرده شود! آنگاه خلافت به بهترین مردم روي زمین میرسد در حالی که او در خانهاش
نشسته باشد. آن حضرت در روایت دیگري به گستردگی و تنوع این فتنهها اشاره کرده میفرمایند: لتاتینّکم بعدي أربع فتن الاولی
تستحلّ فیها الدماء و الثانیۀ تستحل فیها الدماء و الاموال و الثالثۀ تستحلّ فیها الدماء و الاموال و الفروج و الرابعۀ صماء عمیاء مطبقۀ
تمور مور السفینۀ فی البحر، حتی لا یجد أحد من الناس ملجأ، تطیر بالشام و تعشی العراق و تخبط الجزیرة یدها و رجلها، یعركالانام
البلاء فیها عركالادیم لا یستطیع أحد أن یقول فیها: مه مه !! لا ترفعونها من ناحیۀ إلاّ انفتقت من ناحیۀ أخري بعد از من چهار فتنه بر
شما فرود آید که در اولی خونها مباح میشود، در دومی خونها و ثروتها مباح میگردد، در سومی خونها و ثروتها و
ناموسها مباح میشود و در چهارمی آشوبی کور و کر جهان را مضطرب میسازد آنچنانکه کشتی غول پیکر آبهاي مجاور را
مضطرب کند، این فتنه شما را زیر پر میگیرد و عراق را میپوشاند و در جزیره دست و پا میزند، مردم تلخی حوادث و فشار
صفحه 14 از 39
آشوب را لمس میکنند، آنچنانکه پوست به هنگام دباغی شدن فشار وارده را لمس میکند. کسی قدرت یک کلمه سخن گفتن
نخواهد داشت این فتنه در نقطهاي آرام نمییابد جز پس از آنکه در نقطهاي دیگر بیداد کند. آنچنان که از روایات برمیآید، یکی
رخ میدهد. هم در منابع شیعی و هم در منابع اهل سنت به « قرقیسیا » از بزرگترین این فتنهها، درگیري و نبردي است که در منطقه
این نبرد اشاره و از جزئیات آن خبر داده شده است مقاله حاضر تنها در پی آن است که گزارشی اجمالی از آنچه در این منابع آمده
ارائه نماید. و ان شاء الله تحلیل جامعتر این رویداد را در فرصتی دیگر پی میگیریم . در این مقاله ابتدا پارهاي از روایات شیعه و
اشاره شده نقل میکنیم و در ادامه نیز به بررسی موقعیت جغرافیایی « قرقیسیا » اهل سنت را که در آنها به گستردگی و بزرگی نبرد
این منطقه دلایل و زمینههاي بروز این نبرد، طرفین نبرد و زمان وقوع آن میپردازیم 1. نبرد قرقیسیا در روایتهاي اسلامی
روایتهاي شیعه و اهل سنت به نبرد قرقیسیا اشاره کرده و از بزرگی و بینظیر بودن این رویداد سخن گفتهاند. امام باقر(ع در
ضمن پرسش از فاصله محل اقامت او تا قرقیسیا به بزرگی و بیسابقه بودن نبردي که در این منطقه رخ « میسّر » روایتی خطاب به
خواهد داد اشاره کرده میفرمایند: یا میسرّ! کم بینک و بین قرقیسا ] قرقیسیا [ ؟ قلت هی قریب علی شاطیء الفرات فقال أما أنّه
سیکون بها وقعۀ لم یکن مثلها منذ خلق الله تبارك و تعالی السماوات و الارض ولایکون مثلها مادامت السماوات والارض مأدبۀ
للطیر، تشبع منها سباع الارض و طیور السماء ! اي میسر! از اینجا تا قرقیسا ] قرقیسیا [ چقدر راه است عرض کردم همین نزدیکیها
است در ساحل فرات قرار دارد. پس فرمودند: امّا در این ناحیه واقعهاي رخ خواهد داد که مانند آن از زمانی که خداوند تبارك و
تعالی آسمانها و زمین را آفریده اتفاق نیفتاده و تا زمانی هم که آسمانها و زمین برپا هستند مانند آن اتفاق نخواهد افتاد. سفرهاي
است که درندگان زمین و پرندگان آسمان از آن سیر میشوند. و نیز از ایشان نقل شده است که إنّ لولد العباس والمروانی لوقعۀ
بقرقیسیا یشیب فیها الغلام الحرور و یرفع اللّه عنهم النصر و یوحی إلی طیر السماء و سباع الارض اشبعی من لحوم الجبارین. ثم یخرج
السفیانی همانا واقعهاي براي فرزندان عباس و مروانی در قرقیسیا روي خواهد داد که پسر نوجوان در آن پیشامد پیر گردد و خداوند
هر گونه یاري را از ایشان برگیرد و به پرندگان آسمان و درندگان زمین الهام کند که از گوشت تن ستمگران خود را سیر کنید.
سپس سفیانی خروج خواهد کرد. امام باقر(ع در روایت دیگري به ارتباط نبرد قرقیسیا و خروج سفیانی اشاره کرده میفرمایند: ...
یمر جیشه (السفیانی بقرقیسیا، فیقتتلون بها فیقتل من الجبارین مائۀ الف . و یبعث السفیانی جیشاء الی الکوفه وعدتهم سبعون الفا...
سپاهیان سفیانی از قرقیسیا عبور خواهند کرد و در آنجا به نبرد خواهند پرداخت پس صد هزار نفر از ستمگران ] در آنجا [ به قتل
خواهند رسید. آنگاه سفیانی سپاهی را به سوي کوفه روانه میسازد که تعداد آنها به هفتاد هزار نفر میرسد . آن حضرت همچنین
به شمار کشته شدگان در این نبرد اشاره کرده میفرمایند: تبنی مدینۀ ممّا یلی المشرق یکون فیها وقعۀ لم یسمع أهل ذلک الزمان
بمثلها، ثم تنجلی هی و الوقعۀ التی فی الشام عن أربع مائۀ ألف قتیل ثم یخرج المهدي فی أثر ذلک لاترد له رایۀ شهري در طرف
شرق ساخته میشود که در آن حوادثی روي میدهد که هرگز مردم آن زمان نظیر آن را نشنیدهاند. آنگاه آن حادثه و یک حادثه
دیگر که در شام روي میدهد مجموعاً چهار صد هزار کشته برجاي میگذارد و به دنبال آن حضرت مهدي ظاهر میشود و هرگز
سپاهش شکست نمیخورد. امام صادق ع نیز در روایتی در مورد نبرد قرقیسیا چنین میفرمایند: إن للّه مائدة (وفی غیر هذه الروایۀ
مادبۀ بقرقیسیاء یطلع مطلع من السماء فینادي یا طیر السماء و یا سباع الارض هلمّوا إلی الشبع من لحوم الجبارین همانا براي خداوند
در قرقیسیا سفرهاي است که سروش آسمانی از آن خبر میدهد؛ پس ندا میکند اي پرندگان آسمان و اي درندگان زمین براي سیر
گشتن از گوشت ستمکاران شتاب کنید. یکی از محققان معاصر نیز در کتاب خود به این حدیث اشاره کرده و ذیل آن مینویسد:
چنانکه روایت اشاره میکند، عرصه نبرد، بیابان خشک و بی آب و گیاه است و آنها اجساد کشتگان خود را دفن نمیکنند و یا
قادر به دفن آنها نیستند، از این رو پرندگان آسمان و درندگان زمینی از گوشت لاشههاي آنها شکم خود را سیر میکنند و اینکه
سربازان کشته شده نیز ستمگرند؛ زیرا که آنها سربازان جباران و ستم پیشگان میباشند. یا اینکه در میان آنها شمار زیادي از افسران
صفحه 15 از 39
و فرماندهان ستمکار از دوطرف وجود دارد. منابع اهل سنت نیز به نقل روایاتی پرداختهاند که بیانگر شدت درگیري در قرقیسیا
است از جمله روایت زیر که ابن حماد آن را نقل میکند: ... ظهر السفیانی بجیشه علیهم فیقتل الترك و الروم بقرقیسیا حتی تشبع
سباع الارض من لحومها. سفیانی با سپاهیانش بر آنها غالب میشود و ترك و روم را در قرقیسیا به قتل میرساند تا اینکه درندگان
زمین از گوشت آنها سیر میشوند. او در روایت دیگري از امام علی (ع نقل میکند که یظهر السفیانی علی الشام ثم یکون بینهم
وقعۀ بقرقیسیا، حتّی یشبع طیر السماء و سباع الارض من جیفهم .. سفیانی بر شام غالب میشود، آنگاه در قرقیسیا نبردي بین آنها رخ
شهري « قرقیسیا » میدهد، تا اینکه پرندگان آسمان و درندگان زمین از کشتههاي آنها سیر میشوند. 2. موقعیت جغرافیایی قرقیسیا
کیرکسیون نام داشت و در » فرات قرار گرفته است این شهر پیش از اسلام » با « خابور » در شمال سوریه است که در محل التقاي رود
سال نوزدهم هجري به دست مسلمانان فتح شد و قرقیسیا نام گرفت در کتاب جغرافیاي تاریخی سرزمینهاي خلافت شرقی درباره
قرقیسیا چنین توضیح داده شده است در حدود دویست میلی پایین رقه قرقیسیا که همان کرکیسیوم قدیم است در ساحل چپ دجله
جایی که رودخانه خابور آبهاي زیادي خود را در آن میریزد واقع است ابن حوقل درباره قرقیسیا گوید شهري قشنگ است که
در آغوش باغستانی قرار داد. یاقوت و حمدالله مستوفی هر دو آن را محلی دانستهاند که کوچکتر از رحبه که شش فرسخی قرقیسیا
را از شهرهاي اقلیم چهارم و از حوزههاي ناحیه جزیره معرفی ( Qarqisiya ) قرقیسیا « ابن رسته » و در جانب غربی فرات است
ابن خردادبه در المسالک و الممالک پس از آنکه موقعیت قرقیسیا بر ساحل فرات را توصیف میکند به بیان فاصله آن تا » . میکند
بغداد میپردازد و تمامی منازل میان این دو را نام برده و به فاصله هر یک از دیگري نیز اشاره میکند. بر اساس محاسبه وي فاصله
این دو شهر از یکدیگر در حدود نود و چند فرسخ است در معجم البلدان طول و عرض جغرافیایی این شهر به نقل از بطلمیوس ذکر
شده است بطلمیوس میگوید: طول ] جغرافیایی [ شهر قرقیسیا 64 درجه و 45 دقیقه و عرض آن 35 درجه است این شهر جزء اقلیم
« دیر زور » چهارم است یکی از محققان معاصر در مورد موقعیت جغرافیایی قرقیسیا مینویسد: امروزه خرابههاي آن نزدیک شهر
سوریه قرار دارد. قرقیسیا نزدیک مرزهاي سوریه عراق است و به مرزهاي ترکیه سوریه نسبتاً نزدیک میباشد. 3. دلایل و
زمینههاي نبرد قرقیسیا آنچنان که از روایات و بر میآید نبرد قرقیسیا بر سر گنجی است که در ناحیۀ فرات پیدا میشود. ابن حماد به
نقل از پیامبر اکرم (ص از این گنج چنین گزارش میدهد: تحسر الفرات عن جبل من ذهب و فضّۀ فیقتل علیه من کلّ سبعۀ تسعۀ ،
فإذا أدرکتموه فلا تقربوه . فرات از کوهی از طلا و نقره پرده بر میدارد سپس بر سر آن جنگ میشود به طوري که از هر نه نفر،
هفت نفر کشته میشود، پس هرگاه آن را درك کردید به آن نزدیک نشوید. همین مضمون با الفاظی مشابه در روایات دیگري که
از پیامبر گرامی اسلام ص نقل شده آمده است که از جمله میتوان به روایت زیر اشاره کرد: تحسر الفرات علی جبل من ذهب
فیقتتل الناس علیه فیقتل علیه من کل مائۀ تسعین أو قال تسعۀ کلّهم یري أنّه ینجو. فرات از کوهی از طلا پرده بر میدارد، سپس مردم
بر سر آن به نبرد بر میخیزند و از هر صد نفر، نود نفر (و یا فرمود:نه نفر ) در این نبرد کشته میشوند، هر یک از آن مردمان گمان
میکنند که نجات مییابند. در الفتن و الملاحم ابن کثیر نیز به نقل از رسول خدا(ص به پیدا شدن گنج اشاره شده است یوشک
الفرات أن یحسر عن کنز من ذهب فمن حفره فلا یأخذ منه شیئاً. به زودي فرات از گنجی از طلا پرده بر میدارد، پس هر کس آن
را یافت نباید چیزي از آن بر گیرد. ابن کثیر در جایی دیگر نیز از آن حضرت روایت میکند که لا تقوم الساعۀ حتی یحسر الفرات
عن جبل من ذهب یقتتل الناس فیقتل من کلّ مائۀ تسعۀ و تسعون یقول کلّ رجل منهم لعلّی أکون أنا الّذي أنجو. قیامت بر پا
نمیشود، تا اینکه فرات از کوهی از طلا پرده بر میگیرد ] در آن زمان [ مردم با یکدیگر به نبرد برمیخیزند. پس از هر صد نفر،
نود و نه نفر کشته میشود، هر یک از آن مردمان میگوید: شاید من کسی باشم که نجات مییابم . ابن حسام جونپوري نیز در
البرهان فی علامات مهدي آخر الزمان به ماجراي کوه طلا در فرات اشاره دارد: لا تقوم الساعۀ حتی یحسر الفرات عن جبل من ذهب
یقتتل علیه الناس و یقتل تسعۀ أعشارهم قیامت برپا نمیشود، مگر اینکه فرات کوهی از طلا را آشکار میسازد، مردم بر سر آن گنج
صفحه 16 از 39
به نبرد برمیخیزند و نفه دهم آنها کشته میشوند. نویسنده کتاب عصر ظهور در بحث از جنبش سفیانی چنین آورده است ... هدف
اصلی سفیانی از جنگ عراق سلطه یافتن بر آن کشور و ایجاد مقاومت در برابر نیروهاي ایرانی و زمینه سازان ظهور حضرت که از
مسیر عراق به سوي سوریه و قدس پیش میروند خواهد بود. ولی در راه عراق در اثر حادثۀ عجیبی جنگ قرقیسیا رخ میدهد و آن
حادثه پیدا شدن گنجی در مجراي فرات و یا نزدیک مجراي رود فرات است به طوري که عدهاي از مردم براي دست یافتن به آن
دست به تلاش میزنند و آتش جنگ بین آنها شعله ور میشود و بیش از صدهزار تن از آنها کشته میشوند و هیچ یک به پیروزي
قطعی نمیرسند و به آن گنج دست نمییابن. بلکه همگی از آن منصرف شده و به مسایل دیگر مشغول میشوند. ناگفته نماند که
ایشان نیز روایاتی در مورد پیدا شدن گنج نقل میکنند، از جمله روایت زیر که در نسخه خطی ابن حماد به نقل از پیامبراکرم (ص
وارد شده است فتنه چهارم هجده سال به طول میانجامد، سپس در آن هنگام که باید پایان میپذیرد و تحقیقاً نهر فرات از کوهی
از طلا پرده بر میدارد و مردم براي رسیدن به آن به جان یکدیگر میافتند و از هر نفه تن هفت تن کشته میشوند. قابل ذکر است
که بیشتر این روایات از نظر سند ضعیف هستند. 4. نیروهاي درگیر در نبرد قرقیسیا بنابه آنچه از روایات اهل سنت به دست میآید
طرفین درگیر در نبرد قرقیسیا، ترکان رومیان و لشکر سفیانی هستند. در اینجا به برخی از روایاتی که در این زمینه وارد شدهاند
اشاره میکنیم ... ظهر السفیانی بجیشه علیهم فیقتل الترك والروم بقرقیسیا... . سفیانی با سپاهش بر آنها پیروز میشود و ترك و روم
را در قرقیسیا میکشد. و در جایی دیگر آمده است ... فعند ذلک تجتمع الترك والروم یقاتلون جمیعاً و ترفع ثلاث رایات بالشام ثم
یقاتلهم السفیانی حتی یبلغ بهم قرقیسیاء. ... پس در آن هنگام ترکان و رومیان اجتماع کرده و با یکدیگر به نبرد برمیخیزند و سه
پرچم در شام برافراشته میشود، آنگاه سفیانی باآنها جنگ میکند تا در منطقه قرقیسیا به آنها میرسد. در روایت دیگري چنین
آمده است دخوله (السفیانی الکوفۀ بعد ما یقاتل الترك والروم بقرقیسیاء... زمان وارد شدن سفیانی به کوفه بعد از نبرد او با ترکان و
رومیان در قرقیسیا است . در روایتی که عبدالله بن زبیر از امام علی ع نقل میکند نیز از حضور دو عبدالله و سپاه آنان در قرقیسیا
سخن گفته شده است یتبع عبداللّه عبداللّه حتی یلتقی جنودهما بقرقیسیا علی النهر. عبدالله به دنبال عبدالله برمی خیزد تا اینکه
سپاهیان آنها در قرقیسیا در کنار نهر با یکدیگر رودرو میشوند. منابع شیعی نیز از درگیري لشکر سفیانی با ترکان خبر میدهند،
مؤلف عصر ظهور در این زمینه چنین مینویسد: اما طرف مقابل سفیانی در این نبرد از نظر اکثر روایات ترکان هستند ولی منظور از
ترکان در اینجا چیست آنچه به نظر میرسد و به طبیعت امر نزدیکتر است اینکه آنها سپاهیان ترك زبان هستند؛ چراکه درگیري و
نزاع بر سر دارائی است که نزدیک مرزهاي سوریه و ترکیه وجود دار... در کتاب روزگار رهایی نیز احادیث متعددي دربارة ترکان
ذکر شده و تأکید میشود که فتنۀ ترك در قرقیسیا انجام میپذیرد . در اینجا به برخی از احادیثی که در کتاب یاد شده آمده و
ظاهراً در ارتباط با نبرد قرقیسیا است اشاره میکنیم درنخستین روایت به نقل از پیامبر اکرم ص چنین آمده است للترك خرجتان
خرجۀ فیها خراب آذربیجان و خرجۀ یخرجون فی الجزیرة یخیفون ذوات الحجال فینصر الله المسلمین فیهم ذبح اللّه الاعظم براي
تركها دو خیزش است که در یکی از آنها آذربایجان ویران میشود و در دیگري وارد جزیره میشوند و پرده نشینان را به وحشت
میاندازند. خداوند مسلمانان را پیروز میگرداند که کشتار بزرگ الهی در آن روز است در روایت دیگري نیز چنین میخوانیم
لیردنّ الترك الجزیرة حتی تسقی خیلهم من الفرات فیبعث الله علیهم الطاعون فیقتلهم فلا ینجو منهم إلا رجل واحد. و یبعث اللهعلیهم
ثلجاً فیها صرٌّ وریح وحبید فءاذا هم خامدون .. فیرجع المسلمون إلی أصحابهم فیقولون ءانّ الله قد أهلکهم و کفاکم شرّهم بدون
تردید سپاه ترك وارد جزیره خواهند شد تا اسبهایشان از فرات سیراب شوند، آنگاه خداوند بر آنها طاعون را مسلط میکند و
همگی به وسیله طاعون از بین میروند و به جز یک نفر از آنها باقی نمیماند. خداوند بر آنها برف و تگرگ همراه با سرماي
سوزان و طوفان خانمان برانداز فرو میفرستد و همگی نقش بر زمین میشوند. مسلمانان به یکدیگر نوید میدهند که خداوند آنها
را هلاك کرد و شر آنها را از شما کوتاه نمود. 5. زمان نبرد قرقیسیا نبرد قرقیسیا میان دو واقعه مهم صورت میگیرد؛ نخست خروج
صفحه 17 از 39
سفیانی و دوم ظهور امام مهدي (ع . دراینجا به اختصار به هر یک از آنها اشاره میکنیم 1 5. خروج سفیانی امام باقر(ع در مورد
واقعه نخست چنین فرمودهاست : یخرج السفیانی یوم جمعۀ فیصعد منبر دمشق و یبایع الناس علی أن لا یخالفوا أمره رضوه أم کرهوه
ثمّ یخرج إلی الغوطۀ فیجتمع ءالیه خمسون ألف مقاتل ثمّ تختلف الرایات الثلاث فرایۀ الترك و العجم و هی سواد. ورایۀ لبنی
العباس صفراء و رایۀ السفیانی حمراء. فیغلبهم السفیانی بعد أن یقتل منهم ستین ألفاً و یسیر إلی حمص فإلی الفرات مروراً بالرّقۀ و
سبا. سفیانی در روز جمعه خروج میکند و بر فراز منبر دمشق قرار میگیرد و از مردم بیعت میگیرد که هرگز با امر او مخالفت
غوطه حرکت میکند و 50 هزار جنگجو در اطراف او » نکنند، چه آن را بپسندند و چه آن را ناخوش دارند. آنگاه به سوي
گردآیند، آنگاه سه پرچم به اهتزاز در آید: پرچم تركها و عجمها که سیاهرنگ است پرچم بنی عباس که زردرنگ است پرچم
سفیانی که سرخرنگ است سفیانی بر آنها چیره میشود، پس از آنکه 60 هزار نفر از آنها را از دم شمشیر میگذارند، آنگاه به
ابقع و » میشود. امیر المؤمنین علی ع نیز از جنگ سفیانی با سپاه « سبا » رقّه و » حمص میرود و از فرات عبور میکند و عازم » سوي
اصهب خبر میدهند : یلتقی السفیانی بالابقع فیقتله السفیانی و من معه ثم یقتل الاصهب و أتباعه ثم لا یکون له هَمّ إلّا آل محمد و »
اصهب و » ابقع درگیر میشود سپس او و سپاهیانش را میکشد. سپس » شیعتهم و المثول الی العراق و یمرّ جیشه بقرقیسیا... سفیانی با
یاران او را
آخر الزمان منجی گرایی و ظهور در شبکه جهانی اینترنت
تدوین: سید احمد رضا یکانی فرد امروزه، با رواج شبکه جهانی اینترنت دسترسی سریع به موضوعات مختلف علمی، فرهنگی،
خبري و.... ممکن شده است، امّا شاید برخی از افراد در مورد اینکه آیا مسائل دینی، اعتقادي و معنوي نیز در اینترنت و در بین
سیاست?هاي مختلف آن جایگاهی دارند یا نه در شک و تردید باشند؛ با جست?وجویی سریع در اینترنت می?توان تردید و شک
یا » پایان جهان « در این مسأله را از خود دور ساخت و به آماري شگفت?انگیز دست یافت و آن اینکه اگر شما با موضوعاتی نظیر
در هر یک از موتورهاي جستجو و یا دایرکتوري?هاي اینترنت به » منجی?گرایی « و » بازگشت عیسی مسیح « و یا » آخرالزمان «
هستند نیز، نخواهید (Entery) جست?وجو بپردازید حتی فرصت ورق زدن صفحات موجود که هر یک داراي ده?ها مدخل
داشت چه برسد به ورود به هر مدخل و خواندن و مطالعه جزییات آن. اطلاعاتی که در زیر سعی شده تا به صورت بسیار موجز و
به دست آمد (google) مختصر ذکر گردد، تنها بخشی از این اطلاعات گسترده است که با جست?وجو در موتور جستجوي
با google 3 مدخل در /430/ است. نظر خوانندگان گرامی را به آن جلب می?نماییم: الف) آخرالزمان (پایان جهان) با / 000
جهان چگونه -www.geocities.com/Athen) (/s/oracle/9941 عناوینی نظیر: 1- پایان جهان آنطور که می?شناسیم: 2
پایان جهان -www.jesus warrior.de به آخر خواهد رسید. 3- آیا بعد از این پایان، جهان باز هم ادامه خواهد یافت؟ )(/ 4
خود را براي پایان جهان آماده سازید و...: -www.aaaa.demon.nl/worldend 2.html نزدیک است: )( 5
507 مدخل با عناوینی نظیر: 1- زمان بازگشت عیسی مسیح: / ب) بازگشت عیسی مسیح با 000 www.post-gazette.com)(
بازگشت عیسی مسیح و روز خدا 3- جلال و بزرگی عیسی مسیح و موضوعات -members.aol.com/jcsaves 7 2/)(
-userspages/Peace.html /www.serve.com/exjw عصر ایمان 4- بازگشت عیسی مسیح نزدیک است : )( 5
منابع مذهبی و اطلاعاتی در خصوص ظهور عیسی مسیح 6- بازگشت جسمانی عیسی مسیح را تصور کنید
-users.panola.com علائم ظهور عیسی مسیح )( 8 -www.theshop.nent (gjess/mbpgretum.htm 7/(
بازگشت مجدد آقا و -www.jokimos.org/vings302.html بازگشت عیسی مسیح، واقعیت?ها، اهمیّت و نحوه آن: ) ( 9
عیسی مسیح عشق را از آسمان با خود می?آورد: -ejt~/www.ncinter.net نجات دهنده ما عیسی مسیح: )(/ 10
صفحه 18 از 39
حال در اینجا بد نیست تا پاره?اي از مطالب عنوان شده در این سایت?ها و منابع را مورد اشاره قرار www.believers.org/)(
بازگشت عیسی مسیح نزدیک است؛ 2 « دهیم تا با مطالب عنوان شده نیز آگاهی بیشتري حاصل گردد: در مقاله?اي که تحت عنوان
چنین آمده است: ما نمی?توانیم زمان دقیق بازگشت عیسی مسیح را تعیین نماییم، اما پیشگویی?هاي انجیل نشان » روز = 2000 سال
می?دهد که بازگشت او بسیار نزدیک است و پیشگویی?هایی که در رابطه با انتظار و براي ظهور مسیح است خاطرنشان
می?سازند که وي بعد از 2000 سال بازخواهد گشت. انجیل می?گوید: عیسی دوهزار سال پس از عروجش به آسمان دوباره باز
خواهد گشت و هزار سال بر روي زمین پادشاهی خواهد کرد که در بخش مکاشفات انجیل به آن اشاره شده است. عیسی مسیح را
با قلب?هاي خود فرا خوانید تا او آقا و سرور شما گردد و نجات دهنده شما و مطمئن باشید که این عمل پیش از آنکه خواست شما
بحث مفصل و مستدلی در مورد زمان » زمان بازگشت عیسی مسیح « باشد خواست الهی است. در مقاله دیگري تحت عنوان
بازگشت وي مطرح شده است و چنین نتیجه?گیري شده است که خود حضرت مسیح زمان بازگشت و ظهور خود را نمی?داند و
در انجیل آمده است که: عیسی به حواریون خود گفت من تنها آنچه را که خدا به من مأموریت داده است براي شما آشکار
15 ). من بسیاري چیزها را : 17 ) و تنها آنچه را که از خدا شنیده?ام براي شما آشکار سازم (یوحنا 15 : می?سازم (انجیل یوحنا 8
براي شما می?گویم، اما آن کس که مرا به سوي شما فرستاده است حقیقت محض است و من به جهانیان سخنان او را می?گویم
8). من از خود هیچ چیز ندارم، بلکه تنها آن چیز را که او به من امر بکند انجام می?دهم؛ زیرا من به خواسته خود عمل : (یوحنا 26
نمی?کنم بلکه به خواسته کسی که مرا به سوي شما فرستاده عمل می?کنم. (یوحنا 5030 ). عیسی می?گوید: شما نمی?توانید
زمان و موقع آمدن مرا بدانید؛ زیرا این فقط در ید قدرت خداوند است. هیچ بشري از آن لحظه (زمان ظهور) آگاهی ندارد، حتی
24 ). مسیح می?گوید: همیشه آماده باشید؛ زیرا که من زمانی می?آیم که شما : فرشتگان و تنها خداوند آگاه است. (انجیل متی 36
12 ). در مقاله دیگري شیوه ظهور حضرت عیسی به این شکل شرح داده شده است که: عنقریب بعد : فکرش را نمی?کنید. (لوقا 40
از آن آزمایش سخت روزگاران خورشید تیره و تار می?گردد و ماه نور خود را از دست خواهد داد و ستارگان افول خواهند کرد
و قدرت?هاي آسمانی نیز به لرزه در خواهند آمد و سپس آثار و علائم ظهور آن مرد آسمانی آشکار خواهد شد و سپس تمامی
:29 - قبائل زمین نگران و غمگین می?گردند و آنگاه عیسی از ابرهاي آسمان با جلال و شکوه و قدرت فرو خواهد آمد. (متی 30
24 ). در جاي دیگري چنین آمده است که از آن آزمایش سخت، خورشید تیره خواهد شد، ماه نور افشان نخواهد کرد و سپس
عیسی با شکوه و جلال و قدرت خواهد آمد و فرشتگاه تحت امر خود را به اطراف و اکناف عالم روانه خواهد کرد و منتخبان خود
13 ). در مقاله?اي :24 - را از چهار گوشه جهان از بالاترین نقطه آسمان تا پایین?ترین نقطه زمین جمع خواهد کرد. (مرقس 27
دیگر نشانه?هاي آخر الزمان به نقل از انجیل چنین معرفی گردیده است: در آخرین روزها (منظور روزهاي نزدیک به ظهور است)
بشر خودخواه و خودپرست خواهد شد، نسبت به والدین خود ناسپاس و غیر مطیع می?گردد، تقدس از بین خواهد رفت، افراد
آشتی طلب و صلح جو نخواهند بود، وحشی و خونخوار می?گردند و از خوبی?ها متنفر می?گردند، پیش از آنکه به خدا عشق
بورزند، عاشق لذائذ دنیوي می?گردند، مغرور، متکبر، فحاش و بددهن می?شوند. در مقاله?اي دیگر هدف بازگشت حضرت
عیسی چنین عنوان شده است: در ادعیه?اي که حضرت عیسی به طرفداران خود تعلیم داده آمده است که: براي ایجاد یک پادشاه
الهی در زمین دعا کنید: پادشاهی و حکومت الهی تحقق خواهد یافت و همانطور که در آسمان?ها ایجاد شده در زمین نیز تحقق
6). و در این زمان گفته?هاي داوود تحقق خواهد یافت، صالحان وارث زمین خواهند شد و براي همیشه : می?یابد. (انجیل متّی 10
37 ). مسیح به زمین بازخواهد گشت و با بر انداختن نظام?هاي بشري، پادشاهی الهی : در زمین سکنی خواهند گزید. (زبور داود 29
را بر روي زمین حکمفرما خواهد ساخت. او جهان را از تبه کاري و شرارت خواهد زدود و با جلال و شکوه الهی، به عنوان راه
حلی مقدس براي مشکلات فعلی پر خواهد کرد. الهی، صالحانه و میانه رو زندگی کنید، در جهان کنونی به دنبال آن امید مقدس،
صفحه 19 از 39
12 : انجیل تیطس) ف - ظهور شکوهمند حکومت الهی و عیسی مسیح نجات دهنده بگردید. ( 13
غیبت